ปุ๋ยพืชสด : ฟอสฟอรัส

สาระน่ารู้เรื่องปุ๋ยพืชสด

ปุ๋ยพืชสดกับธาตุฟอสฟอรัส

เมื่อใส่ปุ๋ยพืชสดในดิน ฟอสฟอรัสซึ่งเป็นองค์ประกอบในอินทรียสารก็จะถูกปลดปล่อยออกมาสู่ดิน นอกจากปุ๋ยพืชสดจะเป็นแหล่งของฟอสฟอรัสแล้ว ยังช่วยให้ความเป็นประโยชน์ของธาตุนี้ในดินสูงขึ้นอีกด้วย

1.มินเนอราลไลเซชันของฟอสฟอรัส เมื่อปุ๋ยพืชสดที่ถูกไถกลบลงไปในดิน อินทรียสารที่มีฟอสฟอรัสเป็นองค์ประกอบก็ผ่านกระบวนการมินเนอราลไลเซชัน แล้วปลดปล่อยรูปที่เป็นประโยชน์ต่อพืช คล้ายกับมินเนอราลไลเซชันของไนโตรเจนที่กล่าวมาแล้ว สภาพแวดล้อมที่เหมาะสมกับการปลดปล่อยไนโตรเจนและฟอสฟอรัสจากปุ๋ยพืชสดจึงคล้ายคลึงกัน สำหรับองค์ประกอบของปุ๋ยพืชสดที่มีผลต่อการปลดปล่อยฟอสฟอรัส มีดังนี้

– เปอร์เซ็นต์ฟอสฟอรัส ภายใต้สภาพแวดล้อมที่เหมาะสม ปุ๋ยพืชสดซึ่งมีฟอสฟอรัสเป็นองค์ประกอบมาก ย่อมย่อยสลายและปลดปล่อยฟอสฟอรัสเร็ว หากมีในซากพืชต่ำกว่า 0.2% P แทนที่จะเกิดกระบวนการมินเนอราลไลเซชันกลับเกิดกระบวนการอิมโมบิไลเซชันแทน

-สัดส่วนระหว่างคาร์บอนและฟอสฟอรัส (C:P เรโช) เป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่ควบคุมการปลดปล่อยฟอสฟอรัสของปุ๋ยพืชสด สำหรับค่าวิกฤตของ C:P เรโช ที่ส่งเสริมมินเนอราลไลเซชันของฟอสฟอรัสนั้นยังไม่มีความชัดเจนนัก ค่าที่รายงานไว้ต่ำสุดคือ 55 :1 และสูงสุดถึง 300:1 อย่างไรก็ตาม การทดลองในถั่วบางชนิดที่มี C:P เรโช 112:1 เป็นเวลา 12 สัปดาห์ พบว่ามีกระบวนการอิมโมบิไลเซชันของฟอสฟอรัส องค์ประกอบของพืชทั้ง 2 ประการนั้นขึ้นอยู่กับชนิดของปุ๋ยพืชสด ระดับความเป็นประโยชน์ของฟอสฟอรัสในดินที่ใช้ปลูกและอายุของพืชที่ไถกลบ สำหรับพืชปุ๋ยสดอายุ 6-8 สัปดาห์ มักมีฟอสฟอรัสสูงกว่า 0.3% เล็กน้อย และ C:P เรโช ประมาณ 100:1 ซึ่งเมื่อไถกลบในดิน ส่วนเหนือดินซึ่งสลายง่ายกว่าราก น่าจะปลดปล่อยฟอสฟอรัสในรูปที่เป็นประโยชน์ออกมาก่อน

ผลของปุ๋ยพืชสดต่อความเป็นประโยชน์ของฟอสฟอรัสในดิน

การใช้ปุ๋ยพืชสดช่วยเพิ่มความเป็นประโยชน์ของฟอสฟอรัสในดินนาน้ำขังและดินไร่

ดินนาน้ำขัง ปุ๋ยพืชสดจะช่วยเพิ่มความเป็นประโยชน์ของฟอสฟอรัสในดินนาน้ำขังด้วยกลไก 3 แบบ คือ รีดักชัน (reduction) คีเลชัน (chelation) และปรบพีเอชของดินให้เหมาะสมเนื่องจากการใส่ปุ๋ยพืชสดในดินนา จะเร่งการใช้ออกซิเจนในการหายใจของจุลินทรีย์เป็นเหตุให้ศักดิ์รีดอกซ์ของดินมีค่าลดลง  สารประกอบเหล็กฟอสเฟตและแมงกานีสฟอสเฟตจึงละลายได้มากขึ้น ประกอบกับการใส่ปุ๋ยพืชสดทำให้ค่า pH ของดินเปลี่ยนแปลงได้ 2 ทาง คือ pH ของดินด่างลดลงและ pH ของดินกรดเพิ่มขึ้น ซึ่งเป็นสภาพที่ส่งเสริมการละลายของสารประกอบฟอสเฟตในดินเช่นเดียวกัน เช่น การขังน้ำดินกรด (pH 5.8) เป็นเวลา 50 วัน ทำให้ฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์เพิ่มจาก 0.8 กิโลกรัม.P./ไร่ กลายเป็น 2.4 กิโลกรัม.P./ไร่ แต่ถ้าใส่ปุ๋ยพืชสดจะเพิ่มเป็น 4.1 กิโลกรัม.P./ไร่ นอกจากนี้กรดอินทรีย์และสารประกอบอินทรีย์หลายชนิด ที่เกิดจากการสลายตัวของปุ๋ยพืชสดเป็นสารคีเลตที่สามารถทำปฏิกิริยาคีเลชันกับไอออนของธาตุต่อไปนี้ได้ดี คือ แคลเซียม เหล็ก แมงกานีสและอะลูมิเนียม จึงป้องกันมิให้ไอออนทั้ง 4 ชนิด ไปทำปฏิกิริยากับฟอสเฟตที่เป็นประโยชน์ในดินอีก จึงป้องกันการตรึงฟอสฟอรัสในดินน้ำขังได้อีกทางหนึ่ง

ดินไร่ สำหรับผลของปุ๋ยพืชสดต่อความเป็นประโยชน์ของฟอสฟอรัสในดินไร่ แม้จะไม่มากเหมือนดินนาน้ำขัง ดังตัวอย่างต่อไปนี้ เพิ่มประสิทธิภาพการใช้ปุ๋ยฟอสเฟตของอ้อย เนื่องจากอ้อยสามารถใช้ประโยชน์จากปุ๋ยฟอสเฟตที่ใส่ได้เพียง 38.5% แต่ถ้าใส่ปุ๋ยฟอสเฟตร่วมกับปุ๋ยพืชสด ช่วยให้อ้อนสามารถใช้ประสิทธิภาพจากปุ๋ยฟอสเฟตได้ถึง 50.5 % สามารถดึงฟอสฟอรัสจากดินล่างมาเก็บไว้ในรากและส่วนเหนือดิน เมื่อไถกลบพืชในดินบนก็จะปลดปล่อยออกมาให้พืชหลักซึ่งเป็นพืชรากตื้นได้ใช้ประโยชน์และรากพืชในตระกูลถั่วหลายชนิดสามารถชอนไชได้ลึกลงไปในดินล่าง จึงมีสารขับออกมาจากราก (root exudate) ในดินรอบๆ ผิวรากที่ขยายไปนั้น ภายหลังการไถกลบในดิน กรดอินทรีย์และอินทรียสารต่างๆที่ได้จากการสลายตัวของกิจกรรมจุลินทรีย์ดินจะทำหน้าที่ละลายสารประกอบฟอสเฟตที่ละลายยาก รวมทั้งทำหน้าที่เป็นสารคีเลตซึ่งทำปฏิกิริยากับแคลเซียม เหล็ก แมงกานีสและอะลูมิเนียม จึงป้องกันมิให้ไอออนทั้ง 4 ชนิดไปตรึงฟอสเฟตในดินอีก

 

ในบทความถัดไป เราจะมารู้จักปุ๋ยพืชสดกับธาตุอาหารโพแทสเซียม แคลเซียม แมกนีเซียม และกำมะถันกันค่ะ

 

สาระน่ารู้เรื่องปุ๋ยพืชสด