ปุ๋ยพืชสด: พืชแนะนำ

สาระน่ารู้เรื่องปุ๋ยพืชสด

 

ลักษณะของปุ๋ยพืชสดที่ดี

ปุ๋ยพืชสดที่ใช้บำรุงดินนั้น ควรมีลักษณะที่เหมาะสมในการปลูกและทนต่อสภาพแวดล้อมสำหรับพืชที่กรมพัฒนาที่ดินแนะนำนั้นมีมากกว่า 20 ชนิดด้วยกัน ลักษณะพืชที่เหมาะสมเพื่อใช้ทำปุ๋ยพืชสด มีดังนี้

1.เป็นพืชตระกูลถั่วซึ่งเจริญเติบโตได้ดีในภูมิอาการ ดิน และฤดูกาลที่ต้องการจะปลูก เจริญเติบโตได้ดีในดินที่มีความอุดมสมบูรณ์ค่อนข้างต่ำและไม่ต้องให้การดูแลมาก

2.เมล็ดพันธุ์หาได้ง่ายและมีราคาถูก เก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ได้ง่าย

3.มีธาตุสะสมในลำต้นสูง โดยเฉพาะอย่างยิ่งไนโตรเจน

4.เจริญเติบโตเร็วข่มวัชพืชได้ สามารถไถกลบขณะออกดอก 50% ได้ในช่วงอายุ 30-50 วัน โดยให้น้ำหนักสดที่สูงพอประมาณ

5.จัดเข้ากับการปลูกพืชระบบหมุนเวียนได้อย่างเหมาะสม

6.มีระบบรากลึก กว้าง เมื่อรากเน่าเปื่อยจะเกิดช่องว่างในดินล่าง ช่วยให้มีการระบายน้ำและถ่ายเทอากาศได้ดีขึ้น พืชจะดูดธาตุอาหารจากดินชั้นล่างขึ้นมาสะสมในใบและลำต้น เพื่อซากพืชถูกไถกลบแล้วธาตุอาหารเหล่านี้จะอยู่บนดิน

7.เนื่องจากช่วงที่ดินว่างนั้นจะเป็นช่วงหน้าแล้ง พืชที่ปลูกจึงควรทนแล้งได้ดี

8.ปลูกง่ายและทนต่อการทำลายของศัตรูพืช

9.สามารถไถกลบได้ง่ายและไม่มีผลกระทบต่อพืชหลักที่จะปลูกตามมา

 

พืชปุ๋ยสดที่แนะนำ

พืชปุ๋ยสดเป็นพืชบำรุงดินที่ช่วยให้อุดมสมบูรณ์และสมบัติต่างๆของดินดีขึ้น รวมทั้งช่วยในการอนุรักษ์ดินด้วย สามารถจำแนกพืชบำรุงดินออกเป็น 4 ประเภท คือ

 

1.พืชตระกูลถั่วประเภทพืชปีเดียว (annual plant) โตเร็ว ใบมากและลำต้นไม่แข็ง เมื่อมีการไถกลบจะเน่าเปื่อยได้เร็ว ได้แก่ ปอเทือง โสนและถั่วแปบ พืชเหล่านี้ใช้ทำปุ๋ยพืชสดได้ดี

2.พืชตระกูลถั่วที่นำมาใช้เป็นอาหาร (food legumes) ให้ฝักและเมล็ดเป็นอาหารของมนุษย์ ส่วนใบใช้เป็นอาหารให้สัตว์ได้ เมื่อเก็บเกี่ยวผลผลิตแล้วสามารถไถกลบซากพืชบำรุงดิน จึงเหลือชีวมวลที่จะไถกลบน้อย เช่น ถั่วเหลือง ถั่วเขียว ถั่วลิสงและถั่วพุ่ม การปลูกพืชตระกูลถั่ว มีจุดประสงค์ 2 อย่าง คือ เก็บเกี่ยวผลผลิตเป็นอาหารและไถกลบซากเพื่อใช้บำรุงดิน

3.พืชตระกูลถั่วคลุมดิน มีทั้งประเภทเถาเลื้อย เช่น คาโลโปโกเนียม และประเภทพุ่มเตี้ย เช่น ถั่วเวอราโน มักใช้คลุมดินและเป็นอาหารสัตว์ การไถกลบพืชพวกเถาเลื้อยอาจจะทำให้มีปัญหาเถาพืชพันผาลไถได้

4.พืชตระกูลถั่วประเภทไม้พุ่มและไม้ยืนต้น ใช้ปลูกเป็นแถวแนวชิดกันเพื่อกันลม และป้องกันการกร่อนของดินในที่ลาดชัน เช่น กระถินและแคฝรั่ง อาจตัดแต่งกิ่งก้านและใบเพื่อใช้มาคลุมดินหรือไถกลบเป็นปุ๋ยพืชสดได้

 

กรมพัฒนาที่ดินได้ศึกษาและรวบรวมพืชตระกูลถั่ว ทั้งพืชยืนต้นและพืชล้มลุก ลักษณะเป็นพุ่มและเถาเลื้อยที่เหมาะสำหรับการบำรุงดินและอนุรักษ์ดิน ดังนี้

ถั่วพุ่ม (cow pea) มีหลายชนิด (species) เช่น ถั่วพุ่มแดงหรือถั่วพุ่มลาย(Vigna sinesis) และถั่วพุ่มดำ (Vigna unguiculata) พืชเหล่านี้ปลูกได้ตลอดปี  แต่ช่วงที่เหมาะสมคือ ต้นฤดูฝนระบบการปลูกมี 2 แบบ คือ ปลูกก่อนพืชหลักแล้วจึงไถกลบเมื่ออายุ 45-60 วัน พร้อมกับเตรียมดินเพื่อปลูกพืชหลักหลังจากไถกลบ 12-15 วันและใช้วิธีปลูกแซมระหว่างแถวพืชหลัก หลังจากปลูกพืชหลักไปแล้วประมาณ 2 สัปดาห์ ถั่วพุ่มให้น้ำหนักลด 1-4 ตัน/ไร่ ให้ไนโตรเจน 10-20 กิโลกรัม.N./ไร่ ส่วนเหนือดินมีธาตุหลักคิดต่อน้ำหนักแห้งดังนี้ 2.00-2.89% N, 0.50-0.58%Pและ 2.50-3.51%K

ถั่วพร้า มี 2 ชนิด คือ ถั่วพร้าเมล็ดขาวหรือ Jack bean ( Canavalia ensiformis ) และถั่วเมล็ดแดงหรือ sword bean (Canavalia gladiata) พืชชนิดนี้ทนแล้งได้ดี ระบบการปลูกมี 2 วิธี คือ ใช้ปลูกเป็นพืชหมุนเวียนคือปลูกก่อนพืชหลัก แล้วไถกลบเมื่ออายุ 60-65 วัน พร้อมกับเตรียมดินเพื่อปลูกพืชหลักหลังจากไถกลบ 12-15 วัน พืชหลักที่ปลูก เช่น ข้าวโพด มันสำปะหลังและอ้อย และอีกวิธีคือปลูกแซมระหว่างแถวพืชหลัก หลังจากปลูกพืชหลักไปแล้วประมาณ 2 สัปดาห์ ถั่วพร้าให้น้ำหนักสด 2.5-4.0 ตัน/ไร่และไนโตรเจน 10-20 กิโลกรัม.N./ไร่ ส่วนเหนือดินมีธาตุหลัก คิดต่อน้ำหนักแห้ง ดังนี้ 2.00-2.95%N,0.30-0.40%P และ 2.20-3.00%K

ปอเทือง (Clotalaria juncea) เป็นพืชปีเดียว ระบบการปลูกเพื่อทำปุ๋ยพืชสดมี 2 แบบ คือ ใช้ปลูกเป็นพืชหมุนเวียนคือปลูกก่อนพืชหลัก แล้วไถกลบเมื่ออายุ 60-75 วัน แล้วไถกลบเมื่ออายุ50-60 วัน พร้อมกับเตรียมดินเพื่อปลูกพืชหลักหลังจากไถกลบ 12-15 วัน และและอีกวิธีคือปลูกแซมระหว่างแถวพืชหลัก หลังจากปลูกพืชหลักไปแล้วประมาณ 2 สัปดาห์ ปอเทืองให้น้ำหนักสด 1.5-3.0 ตัน/ไร่และไนโตรเจน 10-20 กิโลกรัม.N./ไร่ ส่วนเหนือดินมีธาตุหลัก คิดต่อน้ำหนักแห้ง ดังนี้ 2.10-2.85 %N,0.30-0.38 %P และ 2.10-3.10 %K

 

โสนคางคก (Sesbania aculeata) เป็นพืชปีเดียว สูงประมาณ 1-2 เมตร ค่อนข้างทนเค็ม เหมาะที่จะใช้ปลูกเป็นพืชปุ๋ยสดในนาข้าว ปลูกก่อนข้าวประมาณ 70 วัน ไถกลบเมื่ออายุ 60 วันแล้วจึงทำเทือกเพื่อเตรียมปลูกข้าว โสนคางคกอายุ 60 วันให้น้ำหนักสด 1-3 ตัน/ไร่ สะสมไนโตรเจนในพืชได้ 10-15 กิโลกรัม.N./ไร่ ซึ่งจะหมุนเวียนลงไปในดินเมื่อซากพืชสลายตัว

 

โสนอินเดีย (Sesbania speciosa) เป็นพืชปีเดียว สูงประมาณ 2.0-3.5 เมตร ออกดอกเมื่ออายุประมาณ 90 วัน ค่อนข้างทนเค็ม เหมาะที่จะใช้ปลูกเป็นพืชปุ๋ยสดในนาข้าว ปลูกพืชนี้ล่วงหน้าก่อนประมาณ 70 วัน ไถกลบเมื่ออายุ 60 วัน ทิ้งช่วงเวลาประมาณ 10 วัน แล้วจึงทำเทือกเพื่อเตรียมปลูกข้าว โสนอินเดียอายุ 60-70 วันให้น้ำหนักสด 2-4  ตัน/ไร่ สะสมไนโตรเจนในพืชได้ 10-15 กิโลกรัม.N./ไร่ ส่วนเหนือดินมีธาตุหลัก คิดต่อน้ำหนักแห้ง ดังนี้ 2.55 %N,0.35 %P และ 3.63 %K ซึ่งจะหมุนเวียนลงไปในดินเมื่อซากพืชสลายตัว

 

โสนจีนแดง (Sesbania canabina) เป็นพืชปีเดียว สูงประมาณ 1.5-2.5 เมตร ออกดอกเมื่ออายุประมาณ 45-60  วัน ค่อนข้างทนเค็ม เหมาะที่จะใช้ปลูกเป็นพืชปุ๋ยสดในนาข้าว ปลูกพืชนี้ล่วงหน้าก่อนประมาณ 70 วัน ไถกลบเมื่ออายุ 45-60 วัน หลังจากไถกลบจึงเตรียมดินเพื่อปลูกพืชหลัก  โสนจีนแดงอายุ 45-60 วันให้น้ำหนักสด 1-2 ตัน/ไร่ สะสมไนโตรเจนในพืชได้ 10-15 กิโลกรัม.N./ไร่ ส่วนเหนือดินมีธาตุหลัก คิดต่อน้ำหนักแห้ง ดังนี้ 2.55 %N,0.35 %P และ 2.34 %K ซึ่งจะหมุนเวียนลงไปในดินเมื่อซากพืชสลายตัว

โสนแอฟริกัน (Sesbania rostrata) เป็นพืชปีเดียว ไวต่อช่วงแสง ต้องมีช่วงวันน้อยกว่า 12.0-12.5 ชั่วโมงจึงออกดอก ลำต้นสูงประมาณ 2.0-3.5 เมตร  ค่อนข้างทนเค็ม เหมาะที่จะใช้ปลูกเป็นพืชปุ๋ยสดในนาข้าว ปลูกพืชนี้ล่วงหน้าก่อนประมาณ 70 วัน ไถกลบเมื่ออายุ 50-70 วันขณะยังมีน้ำขังในแปลง ทิ้งช่วงเวลาประมาณ 10 วัน แล้วจึงทำเทือกเพื่อเตรียมปลูกข้าว โสนอาฟริกันอายุ 50-70 วันให้น้ำหนักสด 2-4  ตัน/ไร่ สะสมไนโตรเจนในพืชได้ 12-20  กิโลกรัม.N./ไร่ ซึ่งจะหมุนเวียนลงไปในดินเมื่อซากพืชสลายตัว

 

ในบทความถัดไป เราจะมารู้จักธาตุอาหารที่สำคัญในปุ๋ยพืชสดกันค่ะ

 

สาระน่ารู้เรื่องปุ๋ยพืชสด