หลักการใช้ปุ๋ยผสมผสาน : ปุ๋ยไนโตรเจน

สาระน่ารู้การใช้ปุ๋ยผสมผสาน

หลักการใช้ปุ๋ยแบบผสมผสาน ตอน การเพิ่มประสิทธิภาพการใช้ปุ๋ยไนโตรเจน

หลักการทั่วไป

ไนโตรเจนเป็นธาตุที่มักขาดแคลนในพื้นที่เพาะปลูกโดยทั่วไป การใช้ปุ๋ยไนโตรเจนจึงมีมากกว่าปุ๋ยชนิดอื่นๆ ธาตุนี้มีบทบาทเกี่ยวข้องกับการให้ผลผลิตอย่างเด่นชัด ยกตัวอย่างเช่น ในขณะที่เมล็ดข้าวและเมล็ดถั่วเหลืองอยู่ในระยะเก็บเกี่ยวได้นั้น ประมาณร้อยละ 50 ของไนโตรเจนที่พืชดูดมาได้ตลอดฤดูปลูก เคลื่อนย้ายมาสะสมอยู่ในเมล็ด

สำหรับประสิทธิภาพการดูดธาตุไนโตรเจนมาใช้ (nitrogen recovery) ของพืช แตกต่างกันไปตามชนิดดิน อัตราปุ๋ย วิธีการใส่ เวลาของการใส่ปุ๋ยและการจัดการโดยทั่วไป อย่างไรก็ตามค่าเฉลี่ยสำหรับพืชในเขตร้อนมีค่าอัตราร้อยละ 30 ถึง 50 พืชพันธุ์ดีซึ่งให้ผลผลิตสูงอาจดูดปุ๋ยไนโตรเจนมาใช้ได้ 65 % ในขณะที่พันธุ์ซึ่งให้ผลผลิตต่ำอาจใช้ได้เพียง 35 % เท่านั้น การจัดการที่ดีและควบคุมศัตรูพืชได้อย่างเหมาะสมจะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการดูดใช้ปุ๋ยไนโตรเจน

ผลการเปรียบเทียบประสิทธิภาพการผลิตพืช (agronomic efficiency)ของข้าว 5 พันธุ์ โดยเพิ่มปุ๋ยไนโตรเจนจาก 4 เป็น 12.8 กิโลกรัม.N./ไร่ พบว่า ให้ค่าตั้งแต่ 14 ถึง 29 กิโลกรัม/กิโลกรัม สาเหตุที่ประสิทธิภาพการผลิตข้าวค่อนข้างต่ำ เนื่องจากสภาพการปลูกในดินนา เป็นเหตุให้มีการสูญเสียปุ๋ยไนโตรเจนเนื่องจากการชะล้าง การระเหยในรูปของแก๊สแอมโมเนีย ดีไนตริฟิเคชัน การกร่อนของดินและการแก่งแย่งธาตุอาหารของวัชพืช การเพิ่มประสิทธิภาพของปุ๋ยไนโตรเจนอาจทำได้ 2 แนวทาง คือ ปรับปรุงวิธีการใช้และใช้เทคโนโลยีด้านสารยับยั้ง

 

ปรับปรุงวิธีการใช้

การเพิ่มประสิทธิภาพของปุ๋ยไนโตรเจนวิธีนี้ เป็นการปรับปรุงการใช้ให้สอดคล้องกับระบบการปลูกพืช ตลอดจนการจัดการดินเพื่อลดการสูญเสียปุ๋ยจากดินในทุกทาง ได้แก่

– ปลูกพืชพันธุ์ดีที่ให้ผลผลิตสูงและเป็นพืชที่มีประสิทธิภาพสูงในการใช้ปุ๋ยไนโตรเจน

– การใช้ปุ๋ยในอัตราที่พอเหมาะและพรวนกลบปุ๋ย

– การใช้ปุ๋ยแต่งหน้าในระยะการเจริญเติบโตที่เหมาะสมและไม่หว่านปุ๋ยแต่งหน้าขณะที่ใบพืชเปียก

– การควบคุมวัชพืชในแปลงปลูก

– การควบคุมโรคและแมลงศัตรูพืช

– ใช้มาตรการที่เหมาะสมในการอนุรักษ์ดินเพื่อลดการกร่อนดิน

– ปลูกพืชหมุนเวียนและให้มีพืชในตระกูลถั่วในระบบการปลูก

– เก็บเกี่ยวพืชแล้วพรวนกลบซากพืชลงในดิน

– มีระบบการชลประทานที่ดีเพื่อให้พืชได้รับน้ำอย่างเพียงพอ

– ใช้ปุ๋ยพืชสด

 

สำหรับการปรับปรุงวิธีใช้ควรเน้น 2 อย่าง คือ ใส่ปุ๋ยเป็นแถบแคบและให้น้ำหลังจากใส่ปุ๋ย ดังนี้

1. ใส่ปุ๋ยเป็นแถบแคบ (banding) การใส่ปุ๋ยยูเรียในดินเป็นแถบแคบกับพืชที่ปลูกเป็นแถว ทำให้ดินส่วนที่อยู่ใกล้ปุ๋ยมี pH สูงขึ้น สภาพด่างดังกล่าวทำให้ไนตริฟิเคชันเกิดช้า ประกอบกับการใส่ยูเรีย วิธีนี้ปุ๋ยมีโอกาสสัมผัสกับดินน้อย จึงเกิดอิมโมบิไลเซชันช้ากว่าเมื่อใส่โดยการหว่านหรือคลุกกับดิน การใส่ยูเรียเป็นแถบแคบมีข้อด้อยคือ เมื่อรากชอนไชมาถึงแถบปุ๋ย รากจะชะงักการเจริญเติบโต แม้การใส่ยูเรียร่วมกับแอมโมเนียมฟอสเฟตเป็นแถบแคบ ก็พบว่าในดินบริเวณแถบปุ๋ยมีการสะสมแอมโมเนียมไอออนและ pH สูง ซึ่งมีแนวโน้มที่จะปลดปล่อยแอมโมเนียออกมามากจนเป็นพิษต่อพืช
2. ใส่แล้วพรวนกลบและรดน้ำหลังจากการใส่ปุ๋ย การพรวนกลบให้ปุ๋ยอยู่ใต้ผิวดินจะช่วยลดการสูญเสียเนื่องจากการชะล้างและการระเหยไปของแก๊สแอมโมเนีย ปุ๋ยจึงคงอยู่ในดินนานขึ้น สำหรับการรดน้ำให้ปุ๋ยละลาย ทำให้ปุ๋ยแพร่ไปสัมผัสรากและเป็นประโยชน์ต่อพืชได้รวดเร็ว
3. ใช้ปุ๋ยที่มีขนาดเม็ดโตขึ้น การใช้ปุ๋ยยูเรียที่มีเม็ดโต เป็นอีกวิธีหนึ่งที่จะช่วยชะลอการเปลี่ยนแปลงของยูเรียในดิน การทำเม็ดแบบ pellets นั้น ทำได้ง่ายโดยผสมยูเรียกับสารเคมีบางชนิด การหว่านปุ๋ยเม็ดโต (2.0 ถึง 2.2 กรัม/ก้อน) บนผิวดินของดินป่า พบว่าในช่วงแรกมีการสูญเสียแอมโมเนียน้อยกว่า แต่เมื่อรวมแอมโมเนียทั้งหมดที่สูญหายในช่วงเวลา 20-30 วัน ก็จะพบว่าไม่ต่างจากปุ๋ยเม็ดเล็กหรือพริลล์ยูเรีย

 

ยูเรียเม็ดโตเหมาะที่จะใช้กับนาน้ำขัง โดยการฝังลงไปในใต้ผิวดิน การใส่โดยวิธีนี้ ช่วยให้ข้าวใช้ไนโตรเจนจากปุ๋ยได้ 50-61 % ในขณะที่ใช้จากพริลล์ยูเรียได้เพียง 30-40 % สำหรับข้อดีของการใส่ปุ๋ยยูเรียใต้ผิวดิน คือ

1. ลดการแพร่กระจายของยูเรียไปยังส่วนที่ท่วมขังดิน ซึ่งช่วยให้การสูญเสียแอมโมเนียและดีไนตริฟิเคชันลดลงด้วย
2. ในช่วงหลังของการเจริญเติบโตของพืชซึ่งเป็นเวลาที่พืชต้องการไนโตรเจนมากขึ้น รากพืชก็จะไชชอนมาถึงบริเวณที่มีปุ๋ยยูเรียฝังอยู่และดุดใช้ได้เต็มที่ อย่างไรก็ตามวิธีดังกล่าวไม่เหมาะที่จะใช้ดินที่น้ำซึมง่ายและมีการชะล้างสูง เนื่องจากการสูญเสียธาตุไนโตรเจนจากยูเรียจะยิ่งมากกว่าการใส่โดยวิธีอื่นๆเสียอีก

สาระน่ารู้การใช้ปุ๋ยผสมผสาน